بیشتر آنهایی که به مطب های دندان پزشکی مراجعه می کنند و قرار است درمان های دندان پزشکی یا جراحی های داخل دهان انجام دهند، درباره داروهای بی حسی موضعی زیاد می پرسند... گاهی بعضی ها باوجود تزریق ? یا ? داروی بی حسی، اصلا بی حسی عمیقی را تجربه نمی کنند و مجبور می شوند درمان های دردناکی را تحمل کنند. دکتر امین یمنی، متخصص جراحی دهان و فک و صورت و عضو هیات مدیره انجمن جراحان فک و صورت ایران، در گفتگو با «سلامت» به این پرسش و پرسش هایی از این دست پاسخ می دهد که چرا گاهی داروهای بی حسی دندان پزشکی روی بعضی ها چندان اثر نمی کند؟!

? در چه مواردی، داروهای بی حسی خوب اثر نمی کنند؟
 ـ ببینید؛ علت های زیادی برای نرسیدن به یک بی حسی خوب وجود دارد؛ مثلا عفونت در محل تزریق می تواند یکی از عوامل بی حس نشدن دندان های مجاور باشد، چرا که به خاطر عفونت ما محیطی اسیدی داریم که اثر داروی بی حسی را خنثی می کند یا وقتی که عفونت وجود دارد، تعداد پالس های دردناک به قدری زیاد است که داروی بی حسی نمی تواند تمام آنها را بلوک کند.

در شرایط عفونی همچنین به علت التهاب، عروق خونی اطراف ناحیه عفونت زیادتر می شود و داروی بی حسی را خیلی سریع از محیط خارج می کند. گاهی بعضی از نواحی فک دارای عصب گیری چندگانه است و وقتی ناحیه با روش معمول بی حس می شود، عصب های فرعی ناحیه بی حس نمی شوند و بیمار هنوز درد دارد. ضمن اینکه فک همه آدم ها مثل هم نیست و تفاوت های آناتومیک زیادی بین آنها وجود دارد.

 از آنجایی که دندان پزشکان به طور معمول برای بیماران تزریقات مشابهی را انجام می دهند، این تفاوت آناتومیکی می تواند باعث شود تا تزریق در محل مناسب صورت نگرفته باشد. همچنین در مواردی که بیماران از داروهای مخدر، آرام بخش و مواد اعتیادآور استفاده می کنند، آستانه تحمل دردشان کاهش پیدا می کند.

 به همین دلیل این افراد با میزان مصرف داروهای متداول بی حسی، بی حس نمی شوند و نیاز به مقدار بیشتری تزریق برای رسیدن به بی دردی کامل دارند. در خصوص موارد دیگر هم باید بگویم که گاهی تکنیک های غلط تزریق توسط دندان پزشک یا استفاده از داروهای تاریخ گذشته باعث می شود داروی بی حسی، اثر خودش را از دست بدهد.

 ? حساسیت داروی بی حسی چه علایمی دارد؟ و چه فرقی با حساسیت های متداول دارد؟
ـ خب، تزریق های داروهای بی حسی موضعی حاوی مواد رگ فشار هستند. بعضی وقت ها اتفاق می افتد که مواد بی حسی مستقیما داخل عروق تزریق می شوند و مواد رگ فشار باعث افزایش ضربان قلب می شود و بیمار تپش قلب شدیدی را حس می کند. این حالت می تواند تا چند دقیقه ادامه داشته باشد و بعد برطرف بشود. راه جلوگیری از بروز این حالت این است که تمام تزریق های دندان پزشکی را آهسته انجام داد. در این حالت هم درد تزریق خیلی کم می شود و هم اگر درون رگ تزریق بشود به آرامی انجام می شود و تپش قلب به ندرت رخ می دهد.

اما بعضی افراد به خاطر ترس از تزریق بی حسی در دندان پزشکی (مثل ترس از دیدن خون) به محض دیدن سرنگ تزریق، دچار برخی واکنش های روانی و فیزیولوژیک ناخواسته می شوند که نتیجه اش از دست دادن هوشیاری و سنکوپ (از حال رفتگی) است.

 این حالت معمولا در آقایان ?? تا ?? سال شایع است. بهترین حالت برای رفع این مشکل خواباندن بیمار به حالت طاق باز و بالا گرفتن پاهای او توسط همراهان یا پزشک است. با این کار برگشت خون به مغز تسریع شده و هوشیاری بیمار برمی گردد. گزارش های خیلی کمی از آلرژی به ماده بی حسی لیدوکایین موجود است.

با مصرف داروهای بی حسی آمیدی (لیدوکایین) معمولا واکنش ایجاد نمی شود. با این حال گزارش هایی در تاریخچه پزشکی بیماران یا مقاله هایی ارایه شده که نشان می دهد آمار بروز آلرژی افزایش یافته است. مهم ترین ماده ای که باعث بروز آلرژی می شود عامل محافظت کننده دارو است. امروزه سعی می شود تا موادی را تولید کنند که فاقد این گونه مواد افزودنی باشد. علایم آلرژی نسبت به داروهای بی حس موضعی عبارتند از درماتیت (التهاب پوست)، اسپاسم برونش ها (حمله آسمی) و آنافیلاکسی سیستمیک (واکنش حساسیت عمومی).

? در چه مواردی از آمپول های مخصوص بی حسی استفاده می شود؟
 ـ از دید بعضی ها، ما در دندان پزشکی دو نوع آمپول داریم؛ آمپول های معمولی و آمپول های مخصوص. واقعیت این است که برای بی حسی دندانی، دو نوع آمپول وجود دارد. یکی لیدوکایین با تنگ کننده های عروقی (اپی نفرین) است و دیگری آمپول های بی حسی بدون اپی نفرین. در مواردی باید از داروهای بی حسی موضعی حاوی تنگ کننده های عروق اجتناب کرد یا حداقل میزان ممکن را استفاده کرد؛ این موارد عبارتند از:

 ?) بیمارانی که فشارخون سیستولیک آنها بیش از ??? میلی متر جیوه یا فشارخون دیاستولیک آنها بیش از ??? میلی متر جیوه باشد،
 ?) بیمارانی که پرکاری تیرویید کنترل نشده دارند،
 ?) کمتر از ? ماه از سکته مغزی یا قلبی شان گذشته یا آنژین صدری ناپایدار دارند و یا ضربان قلبشان نامنظم است یا کمتر از ?ماه از انجام جراحی پیوند شریان کرونری قلب (بای پس) آنها گذشته،
 ?) بیمارانی که تحت بی هوشی عمومی با ترکیب های هالوژن هستند.