گفتگو با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی از خواص شلغم و لیموشیرین تا فواید عسل و آبلیمو شما وقتی سرما می خورید چه کار می کنید؟ خودتان را گرم نگه می دارید؟ دکتر می روید؟ دارو می خورید؟ خودتان را می بندید به لیموشیرین و شلغم و سوپ؟ واقعیت این است که برای درمان سرماخوردگی، باورهای تغذیه ای بسیاری وجود دارد که از برخی از آنها درست است... و برخی غلط. با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره همین باورهای درست و غلط درباره سرماخوردگی حرف زده ایم.

? آقای دکتر! باورهای تغذیه ای زیادی برای درمان سرماخوردگی وجود دارد. این باورها چقدر صحیح هستند؟
ـ در سال های اخیر که تجربیات قدیم یکی یکی مورد بررسی قرار گرفته و صحت و درستی آنها آزمایش شده، ثابت شده است که اکثر این باورها صحیح هستند اما مواردی هم وجود دارند که به دلایل مختلف از این زمان به آن زمان تغییر کرده و اشتباهاتی واردشان شده است. اصولا برای هر بیماری، برخی مواد گیاهی و حتی خوراکی وجود دارد که دارای آثار مثبت یا منفی است. در طب سنتی و در کتاب قانون و مخزن الادویه همیشه صحبت از مصلح و مضر شده است. مصلح آن دسته از موادغذایی هستند که خواص دارویی یا غذایی یک چیز را بهتر می کنند یا ضررهای آن را حذف می کنند. برعکس، مضر یعنی با هم خوردن ? ماده غذایی که می تواند عوارض آنها را زیادتر یا منافع آنها را کمتر کند.

? برای اینکه این مطلب را باز کنم، می خواهم جزیی تر از شما سوال کنم. از شلغم برایمان بگویید. خیلی ها به خواص ضدسرماخوردگی آن اعتقاد دارند. شما چطور؟
ـ راجع به شلغم، تحقیقات متعددی نشان داده که بیشتر باورهای رایج درباره آن صحیح است. شغلم و خانواده آن مانند تربچه و انواع ترب سفید و سیاه، ترکیبات گوگردی دارند که ضدمیکروب و ضدویروس هستند. خوردن و حتی استنشاق بخورات ناشی از پخت شلغم به افراد سرماخورده توصیه می شود. علتش هم این است که مواد گوگردی شلغم هم در داخل بدن و هم در فضای دربسته می توانند میکروارگانیسم ها را تا حد بسیاری از بین ببرند. آزمایش هایی روی ویروس آنفلوآنزا و موش های آلوده به آن هم انجام و معلوم شده است که شلغم می تواند در تضعیف ویروس آنفلوآنزا موثر باشد.

 ? هندوانه چطور؟ شاید خوردن آن در فصل سرد سال لطفی نداشته باشد اما بعضی ها آن را به سرماخورده ها پیشنهاد می کنند!
 ـ این باور، پایه علمی ندارد. شاید این حرف ها از سر تجربه باشد اما مانند شلغم، تحقیقی روی هندوانه انجام نشده که بخواهم توضیح بدهم. قدیمی ها مصرف آن را توصیه می کردند چون مصرف مایعات زیاد برای درمان سرماخوردگی واقعا خوب است. هندوانه نیز آب فراوانی دارد اما در رابطه با اینکه هندوانه، چیزی شبیه به آنتی بیوتیک یا ترکیب مفید دیگری برای درمان سرماخوردگی داشته باشد، تحقیقی به انجام نرسیده است.

 ? لیموشیرین چطور؟ چرا به سرماخورده ها می گویند لیموشیرین بخور و مثلا نمی گویند لیموترش؟!
 ـ لیموشیرین ویتامین سی دارد و این ویتامین ایمنی بدن را بالا می برد. اصلا تمام مرکبات برای بهبود سرماخوردگی مناسبند و مصرف شان در تمام طول سال، به ویژه در فصول سرد سال، توصیه می شود. ثابت شده ویتامین  سی می تواند با تقویت ایمنی بدن از بروز سرماخوردگی پیشگیری کند. هر نوع میوه و سبزی دیگری هم که ویتامین  سی بالایی داشته باشد، می تواند این کار را انجام دهد.

بین میوه ها بالاترین ویتامین  سی را خانواده مرکبات دارند؛ یعنی لیموشیرین، نارنج، لیموترش، پرتقال، نارنگی و گریپ فروت. فلفل دلمه ای هم ویتامین سی بالایی دارد اما به مرکبات نمی رسد. البته مرکبات، ترکیبات دیگری همچون ترکیبات فلاونوییدی نیز دارند که به عنوان ضدمیکروب به کمک می آیند اما نقش ویتامین سی پررنگ تر است.

 در ضمن، اشتباهی که برخی افراد می کنند این است که به محض سرما خوردگی شان مقدار زیادی موادغذایی مفید می خورند. این موضوع تاثیر دارد اما نه خیلی زیاد. بهتر است در طول سال مدام موادغذایی مفید را مصرف کنیم تا بدن آمادگی کافی داشته باشد و کمتر به سرماخوردگی دچار شود.

? آیا میوه یا سبزی ای داریم که مصرفش برای سرماخورده ها مضر باشد؟
 ـ نه! برخی افراد به طور تجربی دیده اند که برخی موادغذایی سبب طولانی شدن سرماخوردگی می شود اما این مطلب از نظر علمی به اثبات نرسیده است.

? در مورد ترشی و سرکه چطور؟
 چرا می گویند مصرف آنها برای سرماخورده ها مضر است؟ ـ اینها هم دلیل علمی ندارد. آبلیمو و لیموترش با وجود ترش بودن برای سرماخورده ها مفیدند. آبلیمو تفاوت زیادی با سرکه (از نظر فرمول و مکانیسم اثر) دارد. مصرف عسل و آبلیمو به سرماخورده ها توصیه می شود اما مصرف سرکه، نه.

 ? گفتید عسل و آبلیمو برای سرماخوردگی خوب است؛ احتمالا آبلیمو به دلیل ویتامین سی بالایی که دارد مناسب است اما عسل برای چی؟
 و اصلا چرا مخلوط این دو ماده غذایی؟ ـ کلا عسل به تنهایی و بدون هیچ ماده غذایی دیگری معادل با حداقل شربت های سرماخوردگی خوب است و می تواند سبب افزایش ایمنی بدن شود و یک ضددرد، خلط آور، ضدسرفه، نرم کننده گلو و صاف کننده صداست.
 اگر عسل با برخی مواد مخلوط شود، می تواند اثر سینرژیک یا تقویت کننده نیز داشته باشد و خواصش افزایش پیدا کند. به عنوان نمونه مصرف آویشن و عسل برای سرماخورده ها بسیار خوب است. آویشن از قدیم برای بهبود سرماخوردگی مصرف می شده و دلیل آن هم رایحه یا اسانس خاصی است که تاثیر شگرفی بر میکروب ها داشته و آنتی هیستامین خوبی است و خاصیت ضدتب و ضددرد دارد.

? در مورد ادویه جات چطور؟
 برخی افراد موقع سرماخوردگی، ادویه را از برنامه غذایی خود حذف نمی کنند و دچار مشکل هم نمی شوند اما برخی دیگر معتقدند افراد سرماخورده باید از خوردن ادویه پرهیز کنند تا بهبود یابند. ـ برخلاف تصور رایج، ادویه جات به درجات مختلفی می توانند در بهبود سرماخوردگی نقش داشته باشند.

 یکی از ادویه هایی که از قدیم به عنوان غذا و دارو استفاده می شده، زنجبیل نام دارد. زنجبیل میان ادویه ها مناسب ترین و قدرتمندترین مورد برای درمان عوارض سرماخوردگی است. زنجبیل به دلیل طبیعت گرمی که دارد، معرق و بالا برنده قوای ایمنی است.

گشنیز و رازیانه نیز خاصیت خلط آور خوبی داشته و برای سرماخوردگی مفیدند. خلاصه، مصرف ادویه برای درمان سرماخوردگی خوب است؛ هرچند که ممکن است از آنجا که وقتی فردی سرما می خورد ایمنی بدنش کاهش می یابد و ادویه ها حساسیت زا هستند، توصیه شود که مصرف شان را به حداقل برسانیم