بیشتر آنهایی که به مطب های دندان پزشکی مراجعه می کنند و قرار است درمان های دندان پزشکی یا جراحی های داخل دهان انجام دهند، درباره داروهای بی حسی موضعی زیاد می پرسند... گاهی بعضی ها باوجود تزریق ? یا ? داروی بی حسی، اصلا بی حسی عمیقی را تجربه نمی کنند و مجبور می شوند درمان های دردناکی را تحمل کنند. دکتر امین یمنی، متخصص جراحی دهان و فک و صورت و عضو هیات مدیره انجمن جراحان فک و صورت ایران، در گفتگو با «سلامت» به این پرسش و پرسش هایی از این دست پاسخ می دهد که چرا گاهی داروهای بی حسی دندان پزشکی روی بعضی ها چندان اثر نمی کند؟!
? در چه مواردی، داروهای بی حسی خوب اثر نمی کنند؟
ـ ببینید؛ علت های زیادی برای نرسیدن به یک بی حسی خوب وجود دارد؛ مثلا عفونت در محل تزریق می تواند یکی از عوامل بی حس نشدن دندان های مجاور باشد، چرا که به خاطر عفونت ما محیطی اسیدی داریم که اثر داروی بی حسی را خنثی می کند یا وقتی که عفونت وجود دارد، تعداد پالس های دردناک به قدری زیاد است که داروی بی حسی نمی تواند تمام آنها را بلوک کند.
در شرایط عفونی همچنین به علت التهاب، عروق خونی اطراف ناحیه عفونت زیادتر می شود و داروی بی حسی را خیلی سریع از محیط خارج می کند. گاهی بعضی از نواحی فک دارای عصب گیری چندگانه است و وقتی ناحیه با روش معمول بی حس می شود، عصب های فرعی ناحیه بی حس نمی شوند و بیمار هنوز درد دارد. ضمن اینکه فک همه آدم ها مثل هم نیست و تفاوت های آناتومیک زیادی بین آنها وجود دارد.
از آنجایی که دندان پزشکان به طور معمول برای بیماران تزریقات مشابهی را انجام می دهند، این تفاوت آناتومیکی می تواند باعث شود تا تزریق در محل مناسب صورت نگرفته باشد. همچنین در مواردی که بیماران از داروهای مخدر، آرام بخش و مواد اعتیادآور استفاده می کنند، آستانه تحمل دردشان کاهش پیدا می کند.
به همین دلیل این افراد با میزان مصرف داروهای متداول بی حسی، بی حس نمی شوند و نیاز به مقدار بیشتری تزریق برای رسیدن به بی دردی کامل دارند. در خصوص موارد دیگر هم باید بگویم که گاهی تکنیک های غلط تزریق توسط دندان پزشک یا استفاده از داروهای تاریخ گذشته باعث می شود داروی بی حسی، اثر خودش را از دست بدهد.
? حساسیت داروی بی حسی چه علایمی دارد؟ و چه فرقی با حساسیت های متداول دارد؟
ـ خب، تزریق های داروهای بی حسی موضعی حاوی مواد رگ فشار هستند. بعضی وقت ها اتفاق می افتد که مواد بی حسی مستقیما داخل عروق تزریق می شوند و مواد رگ فشار باعث افزایش ضربان قلب می شود و بیمار تپش قلب شدیدی را حس می کند. این حالت می تواند تا چند دقیقه ادامه داشته باشد و بعد برطرف بشود. راه جلوگیری از بروز این حالت این است که تمام تزریق های دندان پزشکی را آهسته انجام داد. در این حالت هم درد تزریق خیلی کم می شود و هم اگر درون رگ تزریق بشود به آرامی انجام می شود و تپش قلب به ندرت رخ می دهد.
اما بعضی افراد به خاطر ترس از تزریق بی حسی در دندان پزشکی (مثل ترس از دیدن خون) به محض دیدن سرنگ تزریق، دچار برخی واکنش های روانی و فیزیولوژیک ناخواسته می شوند که نتیجه اش از دست دادن هوشیاری و سنکوپ (از حال رفتگی) است.
این حالت معمولا در آقایان ?? تا ?? سال شایع است. بهترین حالت برای رفع این مشکل خواباندن بیمار به حالت طاق باز و بالا گرفتن پاهای او توسط همراهان یا پزشک است. با این کار برگشت خون به مغز تسریع شده و هوشیاری بیمار برمی گردد. گزارش های خیلی کمی از آلرژی به ماده بی حسی لیدوکایین موجود است.
با مصرف داروهای بی حسی آمیدی (لیدوکایین) معمولا واکنش ایجاد نمی شود. با این حال گزارش هایی در تاریخچه پزشکی بیماران یا مقاله هایی ارایه شده که نشان می دهد آمار بروز آلرژی افزایش یافته است. مهم ترین ماده ای که باعث بروز آلرژی می شود عامل محافظت کننده دارو است. امروزه سعی می شود تا موادی را تولید کنند که فاقد این گونه مواد افزودنی باشد. علایم آلرژی نسبت به داروهای بی حس موضعی عبارتند از درماتیت (التهاب پوست)، اسپاسم برونش ها (حمله آسمی) و آنافیلاکسی سیستمیک (واکنش حساسیت عمومی).
? در چه مواردی از آمپول های مخصوص بی حسی استفاده می شود؟
ـ از دید بعضی ها، ما در دندان پزشکی دو نوع آمپول داریم؛ آمپول های معمولی و آمپول های مخصوص. واقعیت این است که برای بی حسی دندانی، دو نوع آمپول وجود دارد. یکی لیدوکایین با تنگ کننده های عروقی (اپی نفرین) است و دیگری آمپول های بی حسی بدون اپی نفرین. در مواردی باید از داروهای بی حسی موضعی حاوی تنگ کننده های عروق اجتناب کرد یا حداقل میزان ممکن را استفاده کرد؛ این موارد عبارتند از:
?) بیمارانی که فشارخون سیستولیک آنها بیش از ??? میلی متر جیوه یا فشارخون دیاستولیک آنها بیش از ??? میلی متر جیوه باشد،
?) بیمارانی که پرکاری تیرویید کنترل نشده دارند،
?) کمتر از ? ماه از سکته مغزی یا قلبی شان گذشته یا آنژین صدری ناپایدار دارند و یا ضربان قلبشان نامنظم است یا کمتر از ?ماه از انجام جراحی پیوند شریان کرونری قلب (بای پس) آنها گذشته،
?) بیمارانی که تحت بی هوشی عمومی با ترکیب های هالوژن هستند.
گفتگو با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی از خواص شلغم و لیموشیرین تا فواید عسل و آبلیمو شما وقتی سرما می خورید چه کار می کنید؟ خودتان را گرم نگه می دارید؟ دکتر می روید؟ دارو می خورید؟ خودتان را می بندید به لیموشیرین و شلغم و سوپ؟ واقعیت این است که برای درمان سرماخوردگی، باورهای تغذیه ای بسیاری وجود دارد که از برخی از آنها درست است... و برخی غلط. با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره همین باورهای درست و غلط درباره سرماخوردگی حرف زده ایم.
? آقای دکتر! باورهای تغذیه ای زیادی برای درمان سرماخوردگی وجود دارد. این باورها چقدر صحیح هستند؟
ـ در سال های اخیر که تجربیات قدیم یکی یکی مورد بررسی قرار گرفته و صحت و درستی آنها آزمایش شده، ثابت شده است که اکثر این باورها صحیح هستند اما مواردی هم وجود دارند که به دلایل مختلف از این زمان به آن زمان تغییر کرده و اشتباهاتی واردشان شده است. اصولا برای هر بیماری، برخی مواد گیاهی و حتی خوراکی وجود دارد که دارای آثار مثبت یا منفی است. در طب سنتی و در کتاب قانون و مخزن الادویه همیشه صحبت از مصلح و مضر شده است. مصلح آن دسته از موادغذایی هستند که خواص دارویی یا غذایی یک چیز را بهتر می کنند یا ضررهای آن را حذف می کنند. برعکس، مضر یعنی با هم خوردن ? ماده غذایی که می تواند عوارض آنها را زیادتر یا منافع آنها را کمتر کند.
? برای اینکه این مطلب را باز کنم، می خواهم جزیی تر از شما سوال کنم. از شلغم برایمان بگویید. خیلی ها به خواص ضدسرماخوردگی آن اعتقاد دارند. شما چطور؟
ـ راجع به شلغم، تحقیقات متعددی نشان داده که بیشتر باورهای رایج درباره آن صحیح است. شغلم و خانواده آن مانند تربچه و انواع ترب سفید و سیاه، ترکیبات گوگردی دارند که ضدمیکروب و ضدویروس هستند. خوردن و حتی استنشاق بخورات ناشی از پخت شلغم به افراد سرماخورده توصیه می شود. علتش هم این است که مواد گوگردی شلغم هم در داخل بدن و هم در فضای دربسته می توانند میکروارگانیسم ها را تا حد بسیاری از بین ببرند. آزمایش هایی روی ویروس آنفلوآنزا و موش های آلوده به آن هم انجام و معلوم شده است که شلغم می تواند در تضعیف ویروس آنفلوآنزا موثر باشد.
? هندوانه چطور؟ شاید خوردن آن در فصل سرد سال لطفی نداشته باشد اما بعضی ها آن را به سرماخورده ها پیشنهاد می کنند!
ـ این باور، پایه علمی ندارد. شاید این حرف ها از سر تجربه باشد اما مانند شلغم، تحقیقی روی هندوانه انجام نشده که بخواهم توضیح بدهم. قدیمی ها مصرف آن را توصیه می کردند چون مصرف مایعات زیاد برای درمان سرماخوردگی واقعا خوب است. هندوانه نیز آب فراوانی دارد اما در رابطه با اینکه هندوانه، چیزی شبیه به آنتی بیوتیک یا ترکیب مفید دیگری برای درمان سرماخوردگی داشته باشد، تحقیقی به انجام نرسیده است.
? لیموشیرین چطور؟ چرا به سرماخورده ها می گویند لیموشیرین بخور و مثلا نمی گویند لیموترش؟!
ـ لیموشیرین ویتامین سی دارد و این ویتامین ایمنی بدن را بالا می برد. اصلا تمام مرکبات برای بهبود سرماخوردگی مناسبند و مصرف شان در تمام طول سال، به ویژه در فصول سرد سال، توصیه می شود. ثابت شده ویتامین سی می تواند با تقویت ایمنی بدن از بروز سرماخوردگی پیشگیری کند. هر نوع میوه و سبزی دیگری هم که ویتامین سی بالایی داشته باشد، می تواند این کار را انجام دهد.
بین میوه ها بالاترین ویتامین سی را خانواده مرکبات دارند؛ یعنی لیموشیرین، نارنج، لیموترش، پرتقال، نارنگی و گریپ فروت. فلفل دلمه ای هم ویتامین سی بالایی دارد اما به مرکبات نمی رسد. البته مرکبات، ترکیبات دیگری همچون ترکیبات فلاونوییدی نیز دارند که به عنوان ضدمیکروب به کمک می آیند اما نقش ویتامین سی پررنگ تر است.
در ضمن، اشتباهی که برخی افراد می کنند این است که به محض سرما خوردگی شان مقدار زیادی موادغذایی مفید می خورند. این موضوع تاثیر دارد اما نه خیلی زیاد. بهتر است در طول سال مدام موادغذایی مفید را مصرف کنیم تا بدن آمادگی کافی داشته باشد و کمتر به سرماخوردگی دچار شود.
? آیا میوه یا سبزی ای داریم که مصرفش برای سرماخورده ها مضر باشد؟
ـ نه! برخی افراد به طور تجربی دیده اند که برخی موادغذایی سبب طولانی شدن سرماخوردگی می شود اما این مطلب از نظر علمی به اثبات نرسیده است.
? در مورد ترشی و سرکه چطور؟
چرا می گویند مصرف آنها برای سرماخورده ها مضر است؟ ـ اینها هم دلیل علمی ندارد. آبلیمو و لیموترش با وجود ترش بودن برای سرماخورده ها مفیدند. آبلیمو تفاوت زیادی با سرکه (از نظر فرمول و مکانیسم اثر) دارد. مصرف عسل و آبلیمو به سرماخورده ها توصیه می شود اما مصرف سرکه، نه.
? گفتید عسل و آبلیمو برای سرماخوردگی خوب است؛ احتمالا آبلیمو به دلیل ویتامین سی بالایی که دارد مناسب است اما عسل برای چی؟
و اصلا چرا مخلوط این دو ماده غذایی؟ ـ کلا عسل به تنهایی و بدون هیچ ماده غذایی دیگری معادل با حداقل شربت های سرماخوردگی خوب است و می تواند سبب افزایش ایمنی بدن شود و یک ضددرد، خلط آور، ضدسرفه، نرم کننده گلو و صاف کننده صداست.
اگر عسل با برخی مواد مخلوط شود، می تواند اثر سینرژیک یا تقویت کننده نیز داشته باشد و خواصش افزایش پیدا کند. به عنوان نمونه مصرف آویشن و عسل برای سرماخورده ها بسیار خوب است. آویشن از قدیم برای بهبود سرماخوردگی مصرف می شده و دلیل آن هم رایحه یا اسانس خاصی است که تاثیر شگرفی بر میکروب ها داشته و آنتی هیستامین خوبی است و خاصیت ضدتب و ضددرد دارد.
? در مورد ادویه جات چطور؟
برخی افراد موقع سرماخوردگی، ادویه را از برنامه غذایی خود حذف نمی کنند و دچار مشکل هم نمی شوند اما برخی دیگر معتقدند افراد سرماخورده باید از خوردن ادویه پرهیز کنند تا بهبود یابند. ـ برخلاف تصور رایج، ادویه جات به درجات مختلفی می توانند در بهبود سرماخوردگی نقش داشته باشند.
یکی از ادویه هایی که از قدیم به عنوان غذا و دارو استفاده می شده، زنجبیل نام دارد. زنجبیل میان ادویه ها مناسب ترین و قدرتمندترین مورد برای درمان عوارض سرماخوردگی است. زنجبیل به دلیل طبیعت گرمی که دارد، معرق و بالا برنده قوای ایمنی است.
گشنیز و رازیانه نیز خاصیت خلط آور خوبی داشته و برای سرماخوردگی مفیدند. خلاصه، مصرف ادویه برای درمان سرماخوردگی خوب است؛ هرچند که ممکن است از آنجا که وقتی فردی سرما می خورد ایمنی بدنش کاهش می یابد و ادویه ها حساسیت زا هستند، توصیه شود که مصرف شان را به حداقل برسانیم
دندان ها در طول گذر زمان ممکن است در اثر پوسیدگی یا ضربه تخریب شوند. درصورتیکه این تخریب حجم کمی از دندان را شامل شود، نسج تخریب‌شده دندان توسط مواد ترمیمی جایگزین می شود. اما درصورتیکه دندان مقدار زیادی از نسج خود را از دست داده باشد ممکن است ساختار باقی مانده دندان نیازمند حمایت باشد.
در چنین حالتی دندانپزشک راهکاری جز ترمیم دندان را به شما پیشنهاد می کند و آن استفاده از پروتز دندانی است.هرگونه عضو مصنوعی که در بدن قرار گیرد پروتز نامیده می شود و نوع خاصی از پروتز که در دهان قرار می‌گیرد را پروتز دندانی می‌گویند. پروتزهای دندانی انواع مختلفی دارند. برخی از آنها در دهان ثابت هستند و برخی دیگر قابلیت خروج از دهان را دارند که اصطلاحا به آنها پروتز متحرک می‌گویند.
پروتزهای ثابت که در اصطلاح عامه به آن روکش یا قاب می‌گویند، علاوه بر تامین استحکام برای ساختار از دست رفته دندان، زیبایی یک دندان سالم را نیز تامین می کند و حتی در صورتی که مراحل ساخت آن با دقت انجام شود ممکن است با دندان های طبیعی فرد قابل تفکیک نباشد.دندان های دچار شکستگی‌های مادرزادی مثل دندان های میخی‌شکل یا دندان هایی که اندازه‌های کوچک‌تر یا نامتناسب با دندان های دیگر دارند و نیز بدرنگی‌های دندان ها، موارد دیگری هستند که به کمک روکش قابل اصلاح می‌باشند.
قابی که دندان ها را دربر می‌گیرد
روکش‌ها از جنس های مختلفی ساخته می شوند. ماده‌ای که روکش یا هر گونه پروتز دندانی از آن ساخته می شود باید با خصوصیات و شرایط دهان سازگاری داشته باشد مثلا به راحتی زنگ نزند و مواد سمی برای بدن در آن به‌کار نرفته باشد. طلا یکی از سازگارترین مواد با بدن انسان است و انتخاب خیلی مناسبی برای ساخت روکش‌های دندانی محسوب می شود.
طلا خصوصیات تطابق‌پذیری خیلی خوبی در هنگام ذوب و ساخت روکش دارد بنابراین یک تکنسین دندانپزشکی خواهد توانست به کمک طلا روکش بسیار دقیق و کاملی را در لابراتوار تهیه کند. علاوه بر این، لایه نازکی از طلا، استحکام خوبی خواهد داشت بنابراین برای ساخت روکشی از جنس طلا برای دندان ها لازم نیست مقدار زیادی از نسج دندان تراشیده‌شده و فضا برای قرارگیری روکش ایجاد شود.
اما امروزه با افزایش نرخ طلا در بازارهای جهانی، روکش‌های طلا با هزینه بسیار سنگین ساخته می شوند و گرانقیمت هستند. از طرفی بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند در عوض به‌رخ کشیدن دندان های طلایی، دندانی داشته باشند که کاملا طبیعی به چشم بیاید و از دیگر دندان های فرد قابل تفکیک نباشد. بنابراین استفاده از طلا در ساخت روکش‌های دندانی، کم‌کم جای خودش را به موادی از جنس چینی و پرسلن و فلزهای ارزانقیمت‌تر داده است.
روکش‌ها می توانند از جنس فلز (طلا، نیکل، کروم)، سرامیک و یا ترکیبی از فلز و سرامیک (چینی) باشند. روکش‌های تمام فلز خصوصیات فیزیکی و قدرت بیشتری دارند اما از دیدگاه زیبایی روکش‌های چینی مناسب‌ترند. اگر روکش‌ها مناسب و بر اساس اصول علمی ساخته شوند، می توانند عمری طولانی را برای خود و دندان روکش‌شده تضمین کنند.
سیر تا پیاز ساخت روکش
برای ساخت روکش دندان جزئیات بسیاری باید توسط دندانپزشک بررسی شود. موقعیت دندان در فک، وجود فضای کافی در فک مقابل، وضعیت سلامت لثه، میزان نسج باقی مانده از دندان، طول مناسب ریشه دندان، عدم وجود ضایعه یا کیست در اطراف ریشه دندان از جمله مواردی است که هنگام اقدام به ساخت روکش دندان باید مدنظر قرار گیرند. در صورتی‌که یک دندان از نظر تمامی این موارد مورد تایید باشد مراحل ساخت روکش دندان آغاز می شود.
دندانپزشک در ابتدا با بررسی وضعیت ریشه دندان، در صورت نیاز، اقدام به درمان ریشه (عصب‌کشی) دندان می کند.
درصورتیکه میزان نسج تخریب شده از تاج زیاد باشد و پوسیدگی تاج دندان را تا نزدیک لثه و حتی زیر آن تخریب کرده باشد، دندان مورد جراحی لثه قرار می‌گیرد. طی این درمان (که به اندازه نامش پیچیده و دلهره‌آور نیست) مقداری در نسج لثه و استخوان اطراف دندان حذف می شود تا حجم کافی از تاج دندان برای گذاشتن روکش در دسترس باشد.
دندانپزشک در ادامه تمام پوسیدگی‌های دندان را برمی‌دارد، سپس دندان را به کمک یک ماده ترمیم‌کننده مناسب مثل آمالگام یا کامپوزیت به‌صورت کامل ترمیم می کند تا آماده تراش و قالب‌گیری شود.
اغلب دندان هایی که به علت پوسیدگی‌های وسیع نیاز به درمان ریشه دندان پیدا می کنند، پس از درمان ریشه و برداشت پوسیدگی‌ها، نسج زیادی از دست می‌دهند و این‌گونه دندان ها نیازمند نوعی حمایت داخل ریشه‌ای هستند که به آن پست (پست) گفته می شود. پست میله‌ای از جنس فلز است که داخل کانال دندان قرار می‌گیرد و باعث گیر روکش به دندان می شود. در قسمت بالای میله هم قسمتی شبیه تاج بازسازی می شود که به کلاهک (کره) معروف است.
این دو قسمت به دندان چسبانده می شود و سپس مراحل بعدی ساخت روکش مانند دندان عادی ادامه پیدا می کند. فرم خاصی از تراش برای دندانی که قرار است زیر روکش برود لازم است. برای قرار گرفتن دندانی که زیر روکش می رود لازم است دندان در اطراف و سطح جونده به فرمی تراش بخورد و از نسج‌دندانی آن حذف شود که فضای کافی برای قرارگیری روی دندان ایجاد شود.
بعد از آنکه تراش دندان کامل شد، از ناحیه دندان تراش خورده و همچنین فک مقابل آن قالب‌گیری می شود و قالب تهیه شده برای ساخت روکش به لابراتوار دندانپزشکی (محلی که دندان های ساختنی در آنجا تهیه می شوند) ارسال می شود تا روکش موردنظر ساخته شود.
روی دندان تراش خورده معمولا روکش موقتی قرار می‌گیرد. در جلسه ملاقات بعدی، پایه فلزی روکش ساخته شده روی دندان موردنظر امتحان می شود.
در این جلسه باید مسائلی مثل تطابق کامل روکش با دندان و وضعیت آن نسبت به لثه بررسی شود و رنگ روکش انتخاب شود و بیمار برای جلسه بعدی فراخوانده شود. در این جلسه روکش ساخته شده‌ای که روی آن لایه چینی (پرسلن) هم قرار گرفته روی دندان امتحان می شود و رنگ آن بررسی می شود. در مورد رنگ روکش ساخته شده از بیمار هم نظرخواهی می شود و اگر مورد رضایت بود، روکش روی دندان چسبانده می شود.
بریج، پلی به سمت با دندان شدن
اگر دندان یا دندان هایی از دهان ما کشیده شود و دوست داشته باشیم که آنها را به نوعی جایگزین کنیم، بریج یکی از راه‌حل‌های جایگزینی دندان های از دست رفته است. برای قرار دادن بریج باید دندان های دو طرف منطقه بی‌دندان، به همان شکلی که برای قرار دادن روکش ذکر شد، تراش بخورند (حتی اگر این دندان ها سالم باشند) و سپس چند روکش به هم پیوسته به شکل یک پل از یک سمت ناحیه بی‌دندان تا سمت دیگر دندان ها را به هم وصل کنند و ناحیه بی‌دندان هم به کمک روکش‌های میانی پر شود.
بعد از دریافت روکش
اگر به تازگی روکشی دریافت کردید و احساس کردید برای دندان شما بلند است، حتما به دندانپزشک مراجعه کنید تا آن را اصلاح کند در غیر این صورت به مفصل فکی شما فشار وارد خواهد شد. روکش‌هایی که از دو لایه فلز و چینی ساخته شده باشند (لایه زیرین از فلز و پوشش رویی از چینی) ممکن است در کنار لثه حلقه سیاه رنگی ایجاد کنند که به‌علت لایه فلزی زیر روکش است و این امری طبیعی است.
روکش دندان نه تنها به عنوان محافظی برای دندان از پوسیدگی یا بیماری‌های لثه عمل نمی کند، بلکه یک دندان روکش شده نیاز به بهداشت و مراقبت منظم و خاص دارد. اگر احساس کردید روکش دندان شما لق شده است، ممکن است نیاز به معاینه دندانپزشک و درمان داشته باشد. در این صورت حتما برای اصلاح وضعیت روکش خود به دندانپزشک مراجعه کنید تا از تخریب دندان زیر روکش خود پیشگیری کنید.
انتخابی نه برای همیشه
استفاده از پروتز ثابت (روکش یا بریج) انتخاب اول برای جایگزینی دندان های پوسیده و از دست‌رفته در تمامی بیماران نیست. دندانپزشک گاه مجبور است بسته به شرایط دهان و دندان بیمار، برای جایگزینی دندان ها از پروتز متحرک یا ایمپلنت استفاده کند. از پروتز ثابت تنها در مواردی می توان استفاده کرد که قسمتی از تاج دندان یا تمام آن از بین رفته باشد اما ریشه دندان سالم باشد یا به وسیله عصب‌کشی ریشه دندان سالم شده باشد و در واقع پزشک تشخیص دهد که ریشه دندان تحمل روکش را دارد.
یک کارشناس آسیب‌شناسی ورزشی گفت: آسیبهای مچ پا جز شایعترین آسیبهای ورزشی هستند و 85 درصد از صدمات وارده به مچ پا شامل پیچ خوردگی در این ناحیه است. شهریار عباسیان اظهار داشت: پیچ خوردگی مچ پا را شاید بتوان شایعترین آسیب ورزشی محسوب کرد که احتمال بروز آن در ورزشهایی نظیر فوتبال، والیبال و بسکتبال شایع‌تر است.
حقایق شکلاتی!
کمتر کسی پیدا می‌شود که از شکلات متنفر باشد؛ خوراکی پرطرفداری که انواع و اقسام زیادی دارد و این روزها وارد هر فروشگاه مواد غذایی که می‌‌شویم، قفسه‌های رنگارنگی مملو از شکلات می‌بینیم که ناخودآگاه، توجهمان را جلب میکند. اما یک سوال تغذیه‌ای مهم در این میان، بی‌پاسخ مانده است: در میان شکلات‌ها بهترین‌ها کدامند و بدترین‌ها کدام؟
1. شکلات تلخ
این روزها وقتی صحبت از بهترین شکلات می‌شود، حرف اول را شکلات تلخ می‌زند که از خلوص بیشتری برخوردار است و خواص بسیاری را به آن نسبت می‌دهند؛ از کاهش فشارخون و کنترل دیابت گرفته تا کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی.
2. شکلات سفید
این شکلات که کاملا سفیدرنگ است، از کره کاکائو گرفته شده و کالری بالایی دارد. پس بهتر است هنگام خرید شکلات، جزو آخرین گزینه‌های انتخابی‌تان باشد؛ به خصوص اگر در حال کاهش وزن هستید.
3. شکلات شیری
شکلات شیری، شکلاتی است که هنگام تولیدش، شیر به صورت شیرخشک در میان اجزای تشکیل‌دهنده‌اش جای گرفته. البته این مقدار شیر کمکی به تامین کلسیم مورد نیاز بدن نمی‌کند اما افرادی که به پروتئین شیر حساسیت دارند، باید از مصرف آن صرف‌نظر کنند؛ زیرا همین مقدار کم هم می‌تواند برای آنها دردسرساز باشد.
4. شکلات قهوه
این شکلات، شکلاتی است که وقتی آن را از بسته‌بندی خارج می‌کنیم بوی خوش قهوه به مشام‌مان می‌رسد و کافئین موجود در آن برای رفع خستگی (البته به طور موقت) در اواسط روز می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما یادتان باشد که در خوردن این شکلات زیاده‌روی نکنید زیرا صرفا دریافت حد متعادلی از کافئین نشاط‌آور است و خوردن بیش از اندازه‌اش می‌تواند محرک و آسیب‌رسان باشد.
5. شکلات مغزدار
نسل جدیدی از شکلات‌ها که با مغزهای درسته فندق، بادام یا بادام زمینی پوشیده شده‌اند، به شکلات مغزدار شهرت یافته‌اند و ارزش غذایی بالاتری، به خصوص برای کسانی که لاغرند و می‌خواهند وزن اضافه کنند، دارند. حتی بچه‌هایی که کم اشتها هستند، می‌توانند در میان‌وعده‌های خود از این نوع شکلات‌ها استفاده کنند اما باید بدانید که این شکلات‌ها پرکالری‌اند و بنابراین نباید تعادل را در مصرف‌شان فراموش کرد.
6. شکلات میوه‌ای
این شکلات‌ها، روکشی روی انواع کشمش یا میوه‌های خشک بوده و گزینه‌ای مناسب برای کسانی هستند که هوس شکلات کرده‌اند اما باید کالری کمتری را دریافت کنند.
افراط شکلاتی!
گاهی ما بیش از مصرف روزانه‌مان شکلات می‌خریم و ممکن است مدتی آنها را در قفسه خوراکی‌هایمان نگه داریم اما شرایطی برای ذخیره این گروه وجود دارد. اینکه دمای نگهداری باید 15 تا 18 درجه باشد، دور از تابش آفتاب قرار گرفته و در ظروف در بسته ریخته شوند و چون جاذب بو هستند در کنار غذاهایی که بوی تندی دارند (مثل قفسه ادویه‌ها) قرار نگیرند. در ضمن، شکلات‌هایی که روکش کاغذی ندارند هم باید به سرعت مصرف شوند زیرا گذاشتن آنها در معرض هوا می‌تواند موجب اکسید شدن چربی‌های اشباع نشده‌ای شود که در آنها به کار رفته است.
7. آب‌نبات و تافی
همیشه باید تافی و آب‌نبات جزو آخرین گزینه‌های انتخابی شما باشند؛ زیرا تنها شکر دارند و کمی اسانس و مواد رنگی. هر چند که همه آنها در مقادیر مجاز به این نوع محصولات اضافه می‌شوند اما چسبندگی این خوراکی‌ها بیشترین آسیب را به دندان‌ها وارد میکند؛ به خصوص اگر بلافاصله پس از مصرف، مسواک نزنید
از عوارض سنگ ساختمان تا مخاطرات لوله خروجی هوا
وقتی از شاخص‌های سلامت در منازل مسکونی صحبت می‌شود، موارد زیادی به ذهن خطور میکند؛ مواردی که شاید اکثر سازندگان و مصرف‌کنندگان در این فضاها، آنها را در نظر می‌گیرند اما مواردی نیز وجود دارد که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد....
این عدم توجه، نه به دلیل اهمیت نداشتن این موارد و نه به دلیل عدم تمایل مصرف‌کنندگان به حفظ سلامت است؛ بلکه دلیل اصلی آن عدم آگاهی مردم از موارد خطر آنهاست. به عنوان نمونه، کمتر کسی از این موضوع آگاهی دارد که سنگ‌های به‌کار برده شده در نمای بیرونی و تزیینات داخلی ساختمان می‌تواند در سلامت ساکنان آن نقش داشته باشد و کمتر کسی از آثار زیانبار برخی لوله‌های خروجی هوا در محیط‌هایی مانند آشپزخانه اطلاع دارد.
گرانیت
یکی از موارد آلودگی اجزای ساختمانی که متاسفانه هر روز موارد استفاده از آن بیشتر می‌شود و نظارتی نیز بر آن صورت نمی‌گیرد، بحث سنگ‌های گرانیت است. سنگ‌های گرانیتی به دلیل فلزاتی که در ترکیب خود دارند از قبیل پتاسیم، اورانیوم و کوریوم از استحکام و زیبایی خاصی برخوردارند و به همین دلیل در ساختمان‌ها از آن استفاده می‌شود.
اولین مشکل این سنگ‌ها در نمای ساختمان این است که به دلیل انبساط و انقباض‌های مکرر، چسبندگی خود به ملاط و سیمان را از دست می‌دهند و هر لحظه احتمال ریزش دارند. فلزات موجود در این سنگ‌ها در برابر گرما و سرما انقباض و انبساط بیشتری پیدا می‌کنند و استفاده از آنها در نمای ساختمان می‌تواند برای افراد ایجاد خطر کند. البته مشکل سنگ‌های گرانیت تنها به این مورد ختم نمی‌شود. استفاده از این نوع سنگ‌ها داخل ساختمان نیز می‌تواند برای ساکنان آن بسیار خطرناک باشد. در کشورهای اروپایی و آمریکا، غشای سنگ‌های گرانیتی‌ای که از آنها در ساختمان استفاده می‌کنند، بسیار نازک است. علاوه بر این، پیش از استفاده از این سنگ‌ها در بناها، تحت یک فرآیند فرآوری، میزان تشعشعات فلزاتی مثل اورانیوم و کوریوم کم می‌شود. متاسفانه ما در کشور هنوز این فرآوری را انجام نمی‌دهیم. نبود این فرآوری باعث می‌شود گاز رادونی که از اغلب این سنگ‌ها متصاعد می‌شود اگر بیش از میزان 4 پیکوکوری باشد، خطرات جدی در انسان ایجاد کند. متاسفانه در بیشتر مکان‌هایی که ما از سنگ‌های گرانیتی به خصوص انواع تیره آن استفاده می‌کنیم، غلظت گاز رادون بیش از این مقدار است.
در مکان‌هایی مثل بیمارستان‌ها، مهدکودک‌ها، بانک‌ها و در کل جاهایی که مردم برای مدت طولانی در مجاورت این سنگ‌ها قرار می‌گیرند، حتما باید سنجش تشعشعات زیان‌آور این سنگ‌ها انجام شود که البته این کار انجام نمی‌شود. این مشکلی است در حال حاضر در اکثر محیط‌های مسکونی ما وجود دارد و مرجع خاصی نیز برای بررسی آن وجود ندارد. تفاوت دیگری که در استفاده از گرانیت در ساختمان‌ها در کشور ما با کشورهای اروپایی وجود دارد این است که آنها بیشتر از سنگ‌های گرانیت مصنوعی برای ساختمان‌ها استفاده می‌کنند که فاقد تشعشات مضر برای انسان هستند.
فرآورده‌های آزبستی
ذرات آزبست همواره به‌صورت معلق در هوا وجود دارد و به دلیل شکل مولکولی سرنیزه‌ای با ورود به ریه، در آن باقی می‌مانند و باعث ایجاد سرطان در انسان می‌شوند. در اروپا اگر کارخانه‌ای با استفاده از این مواد، محصولاتی را تولید کند جریمه‌های سنگین و مجازات‌های مختلف برای آن در نظر می‌گیرند. در ایران نیز طبق قانون از تاریخ دوم مرداد 1379 هرگونه استفاده از فرآورده‌های آزبستی در کشور ممنوع شده است ولی متاسفانه عدم حمایت و نظارت لازم درباره این موضوع موجب شده تا استفاده از این ترکیبات در منازل هر روز بیشتر شود به طوری که در حال حاضر در ساختمان‌های ما انواع فرآورده‌های آزبستی وجود دارد.
یکی از فرآورده‌های آزبستی مورد استفاده در ساختمان‌ها، لوله‌های آزبستی است. لوله بخاری، لوله‌های خروجی تهویه (ونت) سرویس‌های بهداشتی و لوله‌های ونت هود آشپزخانه که در قدیم از جنس فلز، پلاستیک یا سیمان بود، امروز در بیشتر موارد جای خود را به فرآورده‌های آزبستی داده است. یعنی با این کار محیط منازل و هوای آن، همواره مملو از آزبست است که آسیب‌ها و خطرات آن برای انسان ثابت شده است. از دیگر فرآورده‌هایی که دارای آزبست است و در ساختمان‌ها به کار می‌رود، ورق‌های آزبستی است که برای پوشش سقف‌های سبک پارکینگ‌ها، سقف‌های کاذب روی بالکن و بام، اتاقک‌ها با نام ایرانیت به کار برده می‌شود. غیراز این موارد، کاربرد دیگری از ترکیبات آزبستی در ساختمان‌های مسکونی، ورق‌های آزبستی‌ای است که در نماهای داخلی و خارجی ساختمان استفاده می‌شود. این نماها که به رنگ‌های مختلف در ساختمان‌ها برای زیبایی به‌کار می‌روند، همگی ترکیبات آزبستی هستند و برای سلامت ساکنان این منازل خطر دارند. ترکیبات کنیتکس نیز که در فضای داخلی بسیاری از منازل، هتل‌ها و اماکن عمومی به‌کار گرفته می‌شود، از مشتقات آزبست است.
بلکا، رومالین، رولکس
در سال‌های اخیر، استفاده از این پوشش نیز در دیوارهای منازل و ساختمان‌های مختلف کاربرد فراوانی پیدا کرده است. تولیدکنندگان این محصول ادعا می‌کنند که در این فرآورده از ترکیبات آزبستی استفاده نشده و این محصول با استفاده از ضایعات کارخانه‌های تولید نخ تولید می‌شود. اگر چه صحت این ادعا نیز هنوز به‌طور کامل ثابت نشده ولی در این صورت هم استفاده از این ترکیبات در منازل نمی‌تواند کار چندان درستی باشد. بسیاری از خانواده‌ها به دلایل مختلف از جمله نصب آسان، قیمت کم و ایجاد حالت اکوستیک در منازل به سمت استفاده از این فرآورده برای پوشش دیوارهای داخلی رفته‌اند.
مشکل اساسی این ترکیبات این است که ذرات معلق ضایعات نخ همواره در هوای این فضاها وجود دارد. این مساله برای مبتلایان به آسم، خانم‌های باردار، سالمندان، کودکان، افرادی که دارای مشکلات تنفسی هستند و همچنین برای کسانی که جراحی‌های باز داشته‌اند، ایجاد مشکل میکند. از سوی دیگر سطح این ترکیبات روی دیوار دارای برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های کوچک و بزرگ است که می‌تواند مقادیر زیادی از میکروب‌ها، آلودگی‌ها و عوامل بیماری‌زا را در خود جا دهد که این موضوع نیز با بحث خانه‌های سلامت‌محور مغایرت دارد. متاسفانه استفاده ناآگاهانه از این فرآورده‌ها به حدی بوده که امروز مشاهده می‌کنیم حتی در برخی بیمارستان‌ها هم از این محصولات برای پوشش دیوارها استفاده می‌شود که سلامت افرادی را که در آن محیط فعالیت می‌کنند دچار مخاطره میکند.
لوله‌های چند لایه
یکی دیگر از مواردی که در منازل با سلامت افراد در تناقض است ولی مورد غفلت واقع می‌شود و هنوز کسی به‌طور واضح آن را مورد بررسی قرار نداده، استفاده از لوله‌های چندلایه برای سیستم لوله‌کشی آب شرب منازل است که در حال حاضر با نام‌های تجاری متنوع و مختلفی به بازار عرضه می‌شوند. این لوله‌های چندلایه دارای تاییدیه‌های معتبری از اروپا هستند و در بیشتر منازل مسکونی در اروپا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. حتی سی‌دی‌های آموزشی اتصالات این لوله‌ها هم اکثرا در کشورهای اروپایی تهیه شده‌اند. البته یک نکته در این میان وجود دارد که شاید از نظر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این محصول دور مانده باشد و آن این است که شبکه آب شهری کشورهای اروپایی، برای مصرف آشامیدنی نیست.
این موضوعی است که شاید در صنایع ما مورد پسند فعالان این حوزه قرار نگیرد ولی حتی با یک امتحان ساده می‌توان به این موضوع پی برد. برای این کار می‌توان حدود یک متر از این لوله‌ها را از دو طرف محدود کرد و داخل آن، آب ریخت و برای مدت یک هفته در معرض نور خورشید قرار داد. خواهیم دید که در این مدت در این لوله‌ها جلبک رشد کرده است. درواقع این لوله‌ها برای استفاده در شبکه آب آشامیدنی سلامت‌محور نیست و هنوز این محصول در کشورهای اروپایی و آمریکا برای مصرف آشامیدنی مورد تایید قرار نگرفته است. تا امروز هیچ جایگزین مناسبی برای لوله‌های فلزی برای انتقال آب آشامیدنی پیدا نشده و استفاده از این لوله‌های چندلایه تنها به دلیل صرفه اقتصادی توجیه‌پذیر است.
